Wandeling 4 km, duur 2,5 uur
Start en eindpunt: lijn 12 halte Loosduinseweg, van en naar station Hollands Spoor, lijn 2 en 4 halte De la Reyweg, van en naar DH Centraal Station.
Wandeling - Rustenburg Oostbroek
Over Rustenburg Oostbroek
De woonwijk Rustenburg-Oostbroek werd grotendeels gebouwd tussen 1924 en 1940. Tot die tijd vormde de De la Reykade de zuidwestelijke begrenzing van de stad. Met de aanleg van de wijk werd de sloot langs de kade gedempt en het profiel verbreed.
De naam van beide wijkdelen aan weerszijden van de as Escamplaan- Dierenselaan voert terug op twee uit de zeventiende eeuw daterende boerderijen, in een aan Loosduinen grenzend gebied dat na 1800 steeds meer in gebruik kwam voor akkerbouw en veeteelt.
De zuidwestelijke begrenzing vormt het Laakkanaal, dat vanaf 1924 werd gegraven als verbinding tussen de Loosduinsevaart en de Laakhavens.
Thema’s: stedenbouwkundige regie en behoud cultureel erfgoed
De woonwijk was gepland in het Algemeen Uitbreidingsplan van 1908. In de huidige structuur is op hoofdlijnen de toenmalige opzet nog steeds herkenbaar. Na de volledige annexatie van Loosduinen en de aanleg van het Laakkanaal veranderde de omgeving van het plangebied. Het stedenbouwkundig plan voor de wijk werd hierop aangepast door de dienst Stadsontwikkeling en Volkshuisvesting, die ook zorg droeg voor voorzieningen als winkels, scholen een kerkgebouw en een badhuis. De wijk bestaat uit vier kwadranten door de haakse aanleg van de Zuiderparklaan op de as Escamplaan-Apeldoornselaan. De knik in de Escamplaan en de vertakking naar de Apeldoornselaan en Dierenselaan is een typisch Berlagiaans monumentaal accent.
De woningen zijn grotendeels door particulieren gebouwd. Voor de borging van esthetische kwaliteit werden deze verplicht om ‘erkende’ architecten schetsplannen en gevelschema’s te laten maken voor de genoemde hoofdwegen en enkele andere plekken. De gemeente voerde regie over de uitwerking. Mede hierdoor ontstonden monumentale stadsbeelden die behoren tot de meest geslaagde ensembles van de Nieuwe Haagse School.
1 VM CAPITOLTHEATER, LOOSDUINSEKADE 221, BENNINK EN DENIS, 1935 ( bouwkundig detailleren)
De wijk kreeg vanaf de Loosduinsekade een monumentale entree met twee plastische gebouwen en hoogteaccenten. Kenmerkend voor het nieuwe bioscooptheater (tegenwoordig Stichting Johan Maasbach Wereldzending) was de massieve gele bakstenen gevel.
2 BEDRIJFSRUIMTE EN BOVENWONINGEN, APELDOORNSELAAN 141-149, 1931 (bouwkundig detailleren)
Gevelwand van Haagse portiekwoningen boven winkels in drie bouwlagen, op de hoek met de Heelsumstraat verbijzonderd met een extra bouwlaag, balkon en hoogteaccenten.
3 HAAGSE PORTIEKWONINGEN, APELDOORNSELAAN 151-175, 1931 (bouwkundig detailleren)
Strook Haagse portiekwoningen, als onderdeel van een gebogen gevelwand. Karakteristiek zijn de metselverbanden en dubbel hoge, driehoekige erkers onder het uitkragende, platte dak.
4 SINT-THERESIA VAN LISIEUXKERK, APELDOORNSELAAN 240,
N. MOLENAAR JR. EN S.B. VAN SANTE EN, 1931 (stedenbouwkundige regie en behoud cultureel erfgoed)
De rooms-katholieke kerk in traditionalistische stijl vormt een monumentaal accent in de as van de Escamplaan, op de driesprong (‘vork’) met de Apeldoornselaan en de Dierenselaan. De Theresiakerk werd in 2007 gesloten en is in 2016 verkocht aan een projectontwikkelaar. De kerk zal worden gesloopt om plaats te maken voor een woongebouw op een winkelplint. Vorm en detaillering van de nieuwbouw beogen het ensemble op eigentijdse wijze te versterken.
5 PORTIEKWONINGEN, GOOILAAN 25-155 EN 26-156, A. KOOL EN A.H. VAN ROOD, 1925-1927 (stedenbouwkundige regie, bouwkundig detailleren)
De bebouwing vormt met groen en water een ensemble. Voor de inrichting van de openbare ruimte vormde de oprijlaan van boerderij Rustenburg de onderlegger. Tijdens de bouw stonden delen van de boerderij nog aan de nieuwe Hilversumsestraat. De groene as is symmetrisch gericht op een later gebouwd scholencomplex. De zorgvuldig gedetailleerde Haagse portiekwoningen werden gebouwd in opdracht van woningbouwvereniging Beter Wonen.
6 VM LAGERE SCHOOL, NAARDERSTRAAT 102, G. NIJHOFF, KENTIE, 1929 (bijzondere woonvormen)
Eind jaren twintig werd tussen de Hilversumsestraat en de Escamplaan een complex van drie schoolgebouwen rondom een sportterrein gerealiseerd. De U-vorm werd gesloten met de bouw van het badhuis aan de Escamplaan.
In 2008 werd het scholencluster als Escamp carré herontwikkeld door Geurst & Schulze. Op de plek van het badhuis verrezen twee appartementenblokken. De Ds. D.J. Karres School is gerenoveerd en in gebruik genomen als wooncomplex De Herbergier, voor mensen met geheugenproblemen.
7 DAKOPBOUW BOVEN HAAGSE PORTIEKWONINGEN, TIENHOVENSELAAN 30-34, 1931 (behoud cultureel erfgoed)
Op diverse plaatsen in Rustenburg- Oostbroek zijn de laatste 15 jaar dakopbouwen gerealiseerd. Deze ontwikkelingen zal de komende jaren continueren. In de regel levert het opmetselen van de bestaande gevel in dezelfde rooilijn, de meest bevredigende esthetische resultaten.
8 EENGEZINSWONINGEN, ANKEVEENSESTRAAT, H. BAARDA, 1932 (bouwkundig detailleren)
De Ankeveensestraat is een korte woonstraat met bajonetvorm in Oostbroek. Volgens de gemeente waren dit soort gebieden geschikt voor lagere bebouwing met eengezinswoningen. Opvallend aan de bouwstroken zijn de overstekende kappen met flauwe helling, gemetselde bloembakken en de verbijzonderde hoeken met overluifelde entrees. Hieruit spreekt de invloed van de architectuur van Frank Lloyd Wright.
9 HAAGSE PORTIEKWONINGEN, BLARICUMSEPLEIN 24-64, J.J. BRANDES, 1932 (bouwkundig detailleren)
Een van de wanden van het Blaricumseplein wordt gevormd door Nieuwe Haagse School-architectuur die het gemiddelde ontstijgt. De portieken in het verspringende gevelvlak worden geaccentueerd door hoge, trapeziumvormige entrees en voor de rooilijn geplaatste onderste traptreden.
10 VLASHOEVE, VLASAKKERSTRAAT, HOOYSCHUUR ARCHITECTEN EN ADVISEURS, 2008 (behoud cultureel erfgoed)
Nadat bleek dat samenvoeging geen rendabele investering zou zijn, werd eind 2003 besloten de duplexwoningen uit 1931 aan de Vlasakkersstraat en Kortenhoefstraat te vervangen door 41 huurwoningen in drie bouwstroken.
Door een ingetogen gevelbeeld — refererend aan de verdwenen bebouwing — voegen de door Vestia verhuurde eengezinswoningen zich ontspannen in de (heringerichte) omgeving.
11 DAKOPBOUWEN BOVEN HAAGSE PORTIEKWONINGEN, BILTHOVENSELAAN 58-70, 1931 (behoud cultureel erfgoed)
Bij de dakopbouw is niet alleen de relatie met de architectuur van de drager essentieel, maar ook de stedenbouwkundige context. Die kan verstoord maar ook versterkt worden. Deze tweevoudige dakopbouw is symmetrisch gesitueerd ten opzichte van de bestaande gevelindeling en de rechter uitbreiding ligt bovendien ‘monumentaal’ in de hartlijn van de Ankeveensestraat.
12 ROSASCHOOL EN GELDERLANDSCHOOL, NIJKERKLAAN 7-9, C.A. KENTIE, 1937 (stedenbouwkundige regie en bouwkundig detailleren)
In het laatste deel van Oostbroek kregen twee schoolgebouwen een monumentale situering in de as van de Wapenveldsestraat. Kenmerkend voor de ten opzichte van de hartlijn van de straat volledig symmetrische schoolgebouwen is de grote mate van plasticiteit en de rijke detaillering. De schoorstenen en cilindrische bouwvolumes zijn sterke accenten in dit ensemble.
13 WAPENVELDSESTRAAT, 1934-1935 (stedenbouwkundige regie en hoogbouw)
De Wapenveldestraat is vormgegeven als hoofdas, die zich gestaffeld verwijd in de richting van de scholenbouw aan de Nijkerklaan. De monumentale omlijsting bestaat uit drie bouwlagen met hoogteaccenten op de hoeken in het wijdste deel.
14 ELLEKOMSTRAAT, 1933-1934 (bouwkundig detailleren)
De Ellekomstraat is een rustige woonstraat tussen de De La Reyweg en het hart van Oostbroek. Het brede profiel gaf ruimte aan voortuinen, waarbij de baksteenarchitectuur bijdraagt aan de ruimtelijke kwaliteit en het wooncomfort. Zo fungeren schoorstenen en erkers als repetitieve elementen en zijn hogere dwarskappen toegepast als beëindiging van bouwstroken en accentuering van zijstraten.
15 BEDRIJFSGEBOUW, HULSHORSTSTRAAT 12, 1933 (bouwkundig detailleren)
Het lage gebouw (tegenwoordig kinderwerkplaats) vertoont invloeden van de Nieuwe Haagse School, zoals de kap met flauwe helling, raampartijen direct onder het uitkragende dak, geprofileerde betondorpels en de plastische ronding in het metselwerk.
16 PORTIEKWONINGEN BOVEN WINKELS, DIERENSELAAN, 1931-1932 (bouwkundig detailleren)
De Dierenselaan vormt de belangrijkste verbinding met de wijk Transvaal. Over de volle lengte werd de plint opgebouwd uit winkels met portiekwoningen daarboven. Met drie bouwlagen en steile kapverdiepingen — hoger dan in de omringende straten — vormt de Dierenselaan een kleinstedelijke boulevard.
17 WIJKGEBOUW SALVATORI, NUNSPEETLAAN 54, 1931 (bouwkundig detailleren en behoud cultureel erfgoed)
Het in gele baksteen, in een zakelijke stijl uitgevoerde voormalige Nederlands Hervormde wijkgebouw werd gebouwd in de as van de Eerbeeklaan. Vanwege de situering, functie en het grote volume werd het gebouw teruggelegd uit de rooilijn. Hierdoor is de dakopbouw links van Salvatori door vorm en kleur zwaar aangezet in het straatbeeld.
18 VM MODEMAGAZIJN LIJNKAMP, APELDOORNSELAAN 2, DIRK OOSTHOEK, 1934 (bouwkundig detailleren)
Enkele maanden voor de opening van het Capitoltheater werd het modemagazijn Lijnkamp in gebruik genomen. Samen vormden zij de monumentale entree naar de nieuwe wijk. De grote glasgevel met stalen kozijnen van Lijnkamp was destijds een bouwtechnisch hoogstandje.
Liever onder leiding van een gids de architectuur van de Nieuwe Haagse School bekijken of meer weten?
In de agenda vind je informatie over tours en andere activiteiten.
Fotografie: Peter de Ruig
Historische foto’s Gemeentearchief Den Haag